100 عدد
پایه 2 - ترم 2
48:34:00 ساعت
انجمن تخصصی
نمونه ای از سرفصل های دروس
- زندگي نامهي علامه مجلسي
- زندگي نامهي علامه مجلسي
- زندگي نامهي علامه مجلسي
- زندگي نامهي علامه مجلسي
- زندگي نامهي علامه مجلسي
- خطبه کتاب
- مقدمه و سبب تألیف
- نصايح علامه مجلسي به مؤمنين وجلالت اهل بیت (علیهم السلام)
- توضیح شفاعت کبری
- معصومين(علیهم السلام) واسطه فيض هستند
توضیحات درس
معرفی استاد
پرسش و پاسخ
معرفی علم عقائد (کلام اسلامی):
درباره علم عقائد یا همان علم کلام، در ترم یک و معرفی درس آموزش عقائد، به نکاتی از قبیل: معرفی علم کلام، تقلید در مسائل اعتقادی، موضوع علم کلام، فایده علم کلام و تاریخچه و منشا پیدایش علم کلام پرداخته شد که علاقهمندان میتوانند به مطالب گفته شده مراجعه نمایند.
معرفی کتاب:
کتاب «العقائد» یکی از تألیفات علامه مجلسى (م ۱۱۱۱ق) در زمینه عقاید شیعه به زبان عربی است. علامه مجلسى در این رساله با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهمالسلام در صدد نشان دادن راههاى نجات و رستگارى انسان برآمده است. اصل این کتاب، به عربى است و تاریخ نگارش آن در سال ۱۰۸۷ قمری، پس از نگارش بحارالانوار بوده است. کتاب عقاید متشکل از دو بخش است: در بخش اول، مبحث اصول عقاید شیعه مورد بررسى قرار گرفته است. بخش دوم، درباره وظایف عبادى مؤمنان است. ترجمه این کتاب، به کوشش حسین درگاهی، در تهران به چاپ رسیده است؛ همچنین این کتاب با مقدمه مفصل علی عطایی خراسانی نیز به چاپ رسیده است.
درباره مؤلف:
علامه محمد باقر بن محمد تقی مجلسی (۱۰۳۷ - ۱۱۱۰ق) معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم، از محدثان و فقیهان مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری بودند. علامه مجلسی از میان شاخههای علوم اسلامی بیش از همه به حدیثنگاری علاقه داشتند و به اخباریان نزدیک بودند. مشهورترین کتاب ایشان، مجموعه پرحجم حدیثی به نام بحارالانوار است که نقش بارزی در احیای جایگاه حدیث در منظومه معرفت دینی داشت.
ایشان با تربیت شاگردان و آثار پر تعداد خود که بسیاری از آنها را به زبان فارسی و برای استفاده عموم مردم نگاشتند بر فرهنگ شیعی و روشهای علمی علمای پس از خود تاثیر گذاشتند.
ایشان به دلیل همکاری با حکومت صفویان و نقش بارز سیاسی و اجتماعیشان در آن دوران از شهرت زیادی برخوردار هستند. ایشان در دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی به مقام «شیخ الاسلام» رسیدند و در دوران سلطان حسین صفوی صاحب نفوذ بودند.
خاندان مجلسی:
شهرت این خاندان به نام مجلسی را به دلیل داشتن مجالس پرشور توسط جد آنان یا به دلیل تخلص مجلسی در اشعار جدشان دانستهاند. نقل دیگر آن است که چون ملا محمدتقی در روستای «مجلس» اصفهان میزیستهاند این خاندان به مجلسی معروف گردیدهاند. نیای خاندان مجلسی حافظ ابونعیم اصفهانی از محدثان و حفاظ است. پدربزرگ علامه ملا محمدباقر، «ملا مقصود» نیز اهل شعر، ادب و فضل بوده است. جده پدری مجلسی دختر کمال الدین شیخ حسن عاملی نطنزی اصفهانی است. محدث نوری برادران مجلسی، میرزا عزیزالله و ملا عبدالله را مدح کردهاند. آمنه بیگم مشهورترین خواهر مجلسی همسر ملا صالح مازندرانی و عالم دینی بوده است.
اساتید و شاگردان:
درباره مراحل تحصیل علامه محمد باقر مجلسی آگاهیهای روشنی در دست نیست. ظاهرا ایشان بیش از هر استاد دیگری نزد پدرشان ملا محمد تقی مجلسی(م. ۱۰۷۰) آموزش دیدهاند و از آنجا که پدرشان از شاگردان شیخ بهایی بودهاند، میتوان از تاثیر اندیشههای شیخ بهایی بر علامه مجلسی به واسطه پدرشان ملا محمد تقی مجلسی سخن راند. افزون بر آن علامه محمد باقر مجلسی از بسیاری از علمای دوران خود حدیث شنیده و از آنان اجازه روایت داشتهاند که از مهمترین این افراد باید به ملا صالح مازندرانی(م۱۰۸۱)، ملا محسن فیض کاشانی(م۱۰۹۱) و شیخ حر عاملی (م.۱۱۰۴) اشاره کرد. منابع، ۱۸ تن از استادان ایشان را نامبردهاند. علامه محمد باقر مجلسی، شاگردان بسیار و مجالس درس متعددی داشتهاند. برخی منابع، شاگردان ایشان در مجالس درسشان را بالغ بر هزار تن ذکر کردهاند. از بین شاگردان علامه برخی از مشاهیر علمای شیعه تربیت شدند که از آن جمله میتوان به میرزا عبدالله افندی اصفهانی(م۱۱۳۰ق)، سید نعمت الله جزایری(م۱۱۱۲ق)، شیخ عبدالله بحرانی(م۱۱۲۷)، محمد بن علی اردبیلی(م۱۱۰۱)، میر محمد حسین خاتون آبادی (نوه دختریاش م۱۱۵۱) و سید ابوالقاسم خوانساری(م۱۱۵۷) اشاره کرد.
جایگاه علمی:
علامه مجلسی در علوم مختلف اسلامی مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه تخصص داشتند و به نگارش آثاری در این زمینهها پرداختند. ایشان نویسندهای بسیار پرکار بودند و بر اساس برخی محاسبات، در طول حیات علمی خود (بعد از دوران بلوغ) به طور متوسط روزانه ۶۷ سطر مینوشتند که هر سطر به طور متوسط ۵۰ کلمه داشته است. برخى علامه مجلسى را در طول تاریخ اسلامى از حیث جامعیت در علوم و فنون گوناگون بینظیر دانستهاند. علامه، ریزبینى و نکته سنجىهاى بسیار زیبایى پیرامون روایات مشکل دارند. بیانهاى علامه در ذیل روایات و آیات قرآن بسیار دقیق و زیبا است و کمتر مىتوان در آنها خطا و اشتباهى یافت. علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روایات اهل بیت علیهمالسلام در فقه نیز تبحرى بالا داشتهاند، گرچه اکثر مجلدات فقهى بحار مجال پاکنویس شدن نیافته است. علامه محمدباقر مجلسى لقب پرافتخار «علامه» را از بزرگانى همچون علامه وحید بهبهانى، علامه بحرالعلوم و شیخ اعظم انصارى اخذ کردهاند. این بزرگان که هر یک دریایى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با دیدن مقام و منزلت علامه مجلسى این لقب را در مورد ایشان به کار بردهاند و به حق، ایشان علامه عصر خویش بودند.
تالیفات:
ایشان با توجه به نیاز فرهنگی مردم زمان خود دست به تالیف کتابهای گوناگونی میزدند. زمانی احساس میکردند مردم به علم نجوم نیازمندند، پس کتاب «اختیارات» را نوشتند و چون احساس میکردند جامعه به سوی جدا شدن از خدا سوق داده میشود، کتابی در تهذیب اخلاق چون «عین الحیاه» را نوشتند. آثار فارسی ایشان، به سود دین و دنیای مردم بود و زمینه هدایت مردم را فراهم میساخت. کمتر خانهای از شیعیان بود که از کتابهای ایشان در آن یافت نشده و مورد بهرهوری قرار نگرفته باشد. کتابهای ایشان چنان بود که مورد استفاده عرب و فارس، جاهل و عارف مردان و زنان و حتی کودکان بود.
تالیفات فارسی: حق الیقین، عین الحیاه، حلیة المتقین، حیاة القلوب، مشکوة الانوار، جلاء العیون، زادالمعاد، تحفة الزائر، مقیاس المصابیح (علامه جلد ۲۲ بحارالانوار را در مراجعت از حج در نجف اشرف تالیف کردند و در مراجعت از سفر خراسان در بین راه ترجمه خطبه امام رضا علیهالسلام و رساله وجیزه رجب را نگاشتند.)
تالیفات عربی: بحار الانوار، ملاذ الاخبار فی شرح التهذیب، شرح اربعین، الوجیزه فی الرجال، الفوائد الطریقه فی شرح الصحیفه السجادیه، رسالة الاوزان، المسائل الهندیه، رساله اعتقادات (۷۵۰ سطر است و در یک شب نگاشته شده است)، رسالة فی الشکوک، مرآة العقول فی شرح اخبار الرسول (در شرح اصول کافی).
مخالفت با صوفیه:
علامه همانند برخی دیگر از فقیهان آن عصر، در آثار خود به نقد روش صوفیه پرداختند و اندیشهها و عادات و آدابشان را مغایر با تعالیم امامان شیعه علیهمالسلام ارزیابی کردهاند. عدم پایبندی به احکام دینی، رواج یافتن آداب و آیینهای غیر شرعی از قبیل حلقههای ذکر و سماع و تفسیر باطن گرایانه از دین و متون دینی از جمله مسائل مورد انتقاد علامه مجلسی در رفتار و اندیشه صوفیان است. چنانکه از برخی نوشتههای علامه مجلسی برمیآید و برخی نویسندگان معاصر نیز بر آن تاکید کردهاند علامه با ریاضت و تهذیب نفس، اگر همراه با رعایت آداب دینی و جمع بین ظاهر و باطن دین باشد مخالفتی نداشتهاند و مسئله اصلی برای ایشان پایبندی به احکام شرعی بوده است.
اخباری یا اصولی؟
با وجود گرایش به حدیث، بسیاری از پژوهشگران علوم اسلامی، ایشان را از جمله علمای معتدل اخباری دانستهاند چنانکه خود ایشان نیز مسلک خود را «طریق وسطی» (راه میانه) روش مجتهدان و اخباریان مینامند. پژوهشگران و نویسندگانی که علامه را اخباری نمیدانند با بررسی آثار علامه مجلسی به مواردی از مغایرت نظرات ایشان با برخی از اندیشهها و روشهای اخباریان استناد کردهاند. برای نمونه علامه مجلسی، چنانکه روش اخباریان است، بهطور کلی اعتبار عقل را رد نمیکردند و در جاهایی از آثار خود روش فهم اصول دین را معرفت نظری عقلانی دانستهاند و در مواردی خود به استدلال عقلانی در تحلیل و تفسیر برخی از احادیث پرداختهاند.
علامه مجلسی همچنین بر خلاف اخباریان به علم رجال پرداختند و به تالیف کتابی در رجال دست زدند. ایشان به حجیت ظواهر قرآن اعتقاد داشتند و برخلاف روش اخباریان به حرمت استعمال چیزهایی که درباره حلیت آنها نصی وارد نشده معتقد نبودند و به اصل اباحه عمل میکردند. در برابر این دیدگاه، برخی از نویسندگان با استناد به پارهای از آراء علامه مجلسی که مطابق با دیدگاه اخباریان است، ایشان را یکی از پیروان اخباریگری دانستهاند. ازجمله اینکه علامه مجلسی عقل را معتبر ندانسته و راه اصلی و حتی تنها راه رسیدن به معارف دینی حتی در اصول دین را مراجعه به گفتار امامان برشمردهاند. علامه مجلسی نیز به مانند سایر اخباریان فهم قرآن را تنها از طریق حدیث امامان امکانپذیر دانستهاند. به نظر ایشان دلیل اصلی در شرع، سنت است و در تعارض دلیل عقلی و دلیل نقلی رجحان با دلیل نقلی است.
وفات:
علامه محمد باقر مجلسى، آن محقق پرکار و عالم نامدار، پس از عمرى پربرکت که سراسر وقف خدمتگزارى به علم و دین و دانش و فرهنگ در جهان اسلام گردید عاقبت در سن ۷۳ سالگى و در آخرین روزهاى ماه مبارک رمضان سال ۱۱۱۱ ه.ق در شهر دانش پرور اصفهان، چشم از جهان فرو بستند و به سراى باقى شتافتند و آقا جمال خوانساری بر ایشان نماز گذاردند. بعضی وفات ایشان را در ۲۷ ماه رمضان سال ۱۱۱۰ مینویسند. قبر شریفشان در مسجد جامع اصفهان کنار پدر بزرگوارشان زیارتگاه مردم است.
تعدد قدیم
سلام علیکم آیا ما در بحث های کلام تعدد قدیم داریم یعنی قبل از ما مجوداتی بوده اند که معاد داشته باشند؟
شبه تحریف
سلام علیکم استاد عزیز درباره شان و منزلت مرحوم مجلسی مطالبی فرمودند که بسیار قابل استفاده و مفید ولی با این مسئله که ایشان را مبرا از خطا هایی علمی بدانیم کمی برایم سوال بر انگیز است مرحوم مجلسی قائل به تحریف قرآن هستند و حتی در آثار خود به آن تصریح کرده و می گویند روایاتی که در باب تحریف قرآن داریم اگر بخواهیم آنها را رد کنیم مبنای حدیثی ام به هم می خورد در این مسئله حقیر را یاری کنید .