120 عدد
پایه 5 - ترم 2
94:32:00 ساعت
انجمن تخصصی
نمونه ای از سرفصل های دروس
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (تحریر محل نزاع)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ضد العام)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ضد العام)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ضد الخاص)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ضد الخاص)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ضد الخاص)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ضد الخاص)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ثمرة المسألة)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ثمرة المسألة)
- المسألة الثالثة – مسألة الضد (ثمرة المسألة)
توضیحات درس
معرفی استاد
پرسش و پاسخ
معرفی اجمالی علم اصول (بخش دوم):
مباحث علم اصول:
در مرحله پایانی دوره سطح حوزه، کتاب کفایة الاصول تدریس میشود و این کتاب محور دروس خارج اصول فقه نیز می باشد؛ زیرا با عباراتی موجز و دقیق حاوی یک دوره کامل مباحث اصولی است و نیز جدیدترین آراء اصولی تا عصر مؤلف را (مانند دیدگاههای اصولی شیخ انصاری) با نقد و بررسی دربردارد. ترتیب مباحث خیلی از کتابهای اصولی تألیف شده بعد از این کتاب نیز طبق ترتیب همین کتاب است. آخوند خراسانی کفایة الاصول را با یک مقدمه، هشت مقصد (بخش) و خاتمه (بخش پایانی) تدوین کرده است. در مقدمه، مباحثی مانند: موضوع علم اصول، چگونگی و انواع وضع لغات و معانی، استعمال حقیقی و مجازی و علامت هر یک، اشتراک و ترادف، حقیقت شرعیه، صحیح و اعم و مشتق اصولی قرار دارد. هشت مقصد این کتاب عبارتند از:
١- اوامر ٢-نواهی ٣-مفاهیم ۴-عام و خاص ۵-مطلق و مقیّد، مجمل و مبین ۶-امارات معتبر شرعی یا عقلی ۷-اصول عملیه ۸-تعارض ادله شرعیه و خاتمه کتاب به بحث اجتهاد و تقلید اختصاص دارد.
مشهور اصولیان متأخر، مباحث اصول فقه را بر اساس کتاب کفایة الاصول به صورت کلی به دو بخش تقسیم میکنند: مباحث الفاظ (مقدمه تا مقصد پنجم) و مباحث ادله عقلیه (مقصد ششم تا آخر کتاب).
دانشمندان و کتابهای مهم اصولی:
بعضی از دانشمندان شیعه که نقش مهمی در تحولات علم اصول فقه داشتهاند عبارتند از:
شیخ مفید (۴۱۳ق): مباحث اصولیشان را شاگردشان، ابوالفتوح کراجکی (۴۴۹ق) در کتاب «کنز الفوائد» آورده است.
سید مرتضی (۴۳۶ق): کتاب الذریعه الی اصول الشیعه.
شیخ طوسی (۴۶۰ق): کتاب عدة الاصول.
ابن زهره (۵۸۵ق): کتاب غنية النزوع الى علمى الاصول و الفروع.
ابن ادریس حلی (۵۹۸ق): کتاب سرائر که در هر فرع فقهی، مبنای اصولی آن را نیز ذکر کرده است.
محقق حلّی (۶۷۶ق): کتاب نهج الوصول الى معرفة الاصول.
وحید بهبهانی (۱۲۰۸ق): کتاب الفوائد الحائريه.
شیخ انصاری (۱۲۸۱ق): کتاب فرائد الاصول (مشهور به «رسائل»).
آخوند خراسانی (۱۳۲۹ق): کتابهای كفاية الاصول، فوائد الاصول و تعليقه بر رسائل شيخ انصاری.
آقا ضیاء عراقی (۱۳۶۱ق): کتاب مقالات الاصول.
محمد باقر صدر (۱۴۰۰ق): کتاب دروس فی علم الاصول (مشهور به «حلقات»).
کتابهای فرائد الاصول، کفایة الاصول و دروس فی علم الاصول، از مهمترین کتابهای اصولی شمرده میشوند که هنوز نیز در دوره سطوح عالیه حوزههای علمیه شیعه تدریس میشوند.
معرفی کتاب:
كتاب «اصول الفقه» تالیف محمدرضا مظفر، یک دوره کامل اصول فقه شیعه با بیانی روان، به زبان عربى است که در حوزههاى علميه شیعه به عنوان دومين متن درسى علم اصول معين شده است.
ساختار کتاب:
مرحوم مظفر در اين كتاب، ساختار كلى مباحث علم اصول را تغيير داده و به جاى تقسيم مباحث به دو بخش (جزء)، آنها را به چهار بخش تقسيم كردهاند. در گذشته، مؤلفان كتابهاى اصول، مباحث را به دو بخش مباحث الفاظ و مباحث عقلى تقسيم مىكردند. كتاب، مشتمل بر چند مبحث مقدماتى و چهار مقصد است و هر مقصد، شامل ابواب متعدد و هر باب، حاوى چند مبحث مىباشد.
گزارش محتوا:
اصول الفقه، حاصل تفكر و بينش مكتب اصولى ميرزاى نائينى است كه با قلم بسيار رسا و روان و ساده آيت الله مظفر تأليف شده است. اين كتاب با اينكه متنى بسيار ساده و روان دارد؛ حاوى نكاتى بسيار دقيق است. اين كتاب هم از تنظيم و تبويب بديع برخوردار است و هم نكات دقيق و ظريفى دارد كه در كتب قديم كمتر يافت مىشود؛ به قول خود مرحوم مظفر، حلقه مفقودهاى است بين «معالم الاصول» و «كفاية الاصول». مرحوم مظفر، اين كتاب را براى دانشكدهاى كه خود تأسيس كرده بودند، تأليف كردند. به هر حال «اصول الفقه»، چون نگينى در ميان كتب درسى حوزه است. با تمام اين مزايا اين كتاب از دو جهت كاستى دارد:
۱- فاقد اصل برائت و اشتغال و تخيير است.
۲- مرحوم شهيد صدر، بر اين كتاب اشكالى درست و به جا گرفتند و آن اينكه مرحوم مظفر در مواردى كه لازم نيست، بحث را به درازا كشاندهاند، مثل بحث اعتبارات ماهيت در باب مطلق و مقيد و يا مباحث حسن و قبح عقلى و همچنين استصحاب.
مباحث کتاب، عبارتند از:
مدخل: در مدخل كتاب، مباحثى مانند تعريف و موضوع و فايده علم اصول آمده است.
مقدمه: در مقدمه، چهارده مبحث مطرح شده و به مسائلى مانند: حقيقت وضع، اقسام وضع، استعمال حقيقى و مجازى، علامات حقيقت و مجاز، صحيح و اعم، حقيقت شرعيه و چند مسئله ديگر پرداخته شده است.
مقصد اول: مشتمل بر مباحث الفاظ است كه در هفت باب تنظيم شده: مشتق، اوامر، نواهى، مفاهيم، عام و خاص، مطلق و مقيد، مجمل و مبين.
مقصد دوم: به ملازمات عقليه اختصاص دارد كه ضمن بحث از اقسام دليل عقلى و علت نامگذارى اين مبحث به اين نام، اين مبحث را به دو باب تقسيم مىكند: مستقلات عقليه، غير مستقلات عقليه.
در باب اول، حسن و قبح عقلى و ملازمه عقلى بين حكم عقل و شرع بيان شده است. در باب دوم، به اجزاء، مقدمه واجب، مسئله ضد، اجتماع امر و نهى و مسئله دلالت نهى بر فساد اشاره مىكند و بدين ترتيب جلد اول به پايان مىرسد.
مقصد سوم: مطالب مقصد سوم در قالب يك تمهيد، يك مقدمه و نه باب تنظيم شده است. در مقدمه، مسائلى چون معناى حجت، حجيت علم، موطن حجيت، امارات، ظن نوعى و چند مسئله ديگر از همين دست بررسى مىشود. در ابواب نهگانه، كتاب، سنت، اجماع، دليل عقل، حجيت ظواهر، شهرت، سيره، قياس و تعادل و تراجيح بررسى شده است.
مقصد چهارم: اختصاص به اصول عمليه دارد ولى مرحوم مظفر، تنها به بررسى اصل استصحاب پرداختهاند.
در مورد مولف محترم این کتاب یعنی مرحوم مظفر، در معرفی درس «عقائد الامامیه» ترم دوم، مطالبی گردآوری شده است که علاقهمندان میتوانند به آن مراجعه نمایند.
سلام
سلام